آیا وزارت دفاع و سپاه می توانند کمک حال صنعت خودرو باشند

برای جواب این سئوال باید در ابتدا به  دلایل عدم خود کفایی خودروسازان در تولید برخی از  قطعات بپردازیم.برای ساخت هر قطعه تجاری که قرار است چه در صنعت خودرو چه در صنایع دیگر به تولید برسد چندین عامل از جمله :

1-دانش فنی

2-زنجیره تامین موارد و اولیه تولید پیش نیاز ها

3-قیمت تمامی شده و

4-میزان تیراژ

5-نهایتا علاقمندی تولید کننده به ارائه محصولات با کیفیت

 نقش بسزایی را ایفا می کنند که می تواند در نهایت به تجاری شدن یک قطعه منتج گردد.

مطمئنا گام اول ساخت هر قعطه دست یافتن به دانش فنی آن است لذا شرکت های مختلف برای دست یافتن به فناوری های مختلف ،واحد های تحقیق و توسعه ای را در مجموعه خود ایجاد می نمایند که توسط ارتباط با دانشگاه ها و شرکت دانش بنیان بتوانند همگام با تکنولوژی روز دنیا حرکت نمایند.خودروساز داخلی از هم از این مقوله مستثنی نبوده اند و برای دست یابی به دانش فنی قطعات مختلف سرمایه گذاری های را انجام داده اند. از این رو به نظر نمی رسد که این عامل دلیل عدم خود کفایی در برخی از قطعات باشد.چرا که علم و دانش به هر صورت قابل دست یابی است.

اما وقتی به عوامل دیگر می رسیم متوجه خواهیم شد که عمده مشکلات عدم خود کفایی را در بر خواهند گرفت. چرا که برای تولید قطعات مختلف ،لازم است که زنجیره تامین موارد اولیه و تولید قطعات مختلف در کشور کامل باشد.  به عبارتی در کشور های پیشرفته شرکت متعدد گوناگونی وجود دارد که در زمینه های مختلف نسبت به ارائه قطعات مختلف و ارائه دانش فنی به خودروسازان  اقدام می نمایند.برای مثال در کشور نظیر آلمان کمپانی های بزرگی هستند که در بخش های مختلف از قبیل پیشرانه ،جعبه دنده ،فناوری های هوشمند ،فناوری الکترونیکی نظیر چراغ های خودرو و غیره بصورت مستقل از خودروسازان فعالیت می کنند.لذا خودروسازان با همکاری شرکت های فوق نسبت به نوآوری های مختلف در محصولات جدید خود اقدام می نماید.ازاین رو خودروسازان همیشه با کمک اینگونه فعالین صنعت با فناوری های روز دنیا همگام هستند. همچنین هر قطعه ای برای تولید نیاز به مواد اولیه دارد که تولید آن بر عهده شرکت های بالا دستی است. بعنوان نمونه آلیاژ های مختلفی که قرار است در بدنه یا شاسی خودرو مورد استفاده قرار گیرد باید توسط شرکت های تولید کننده فولاد تامین شود و خودروساز به هیچ عنوان نمی تواند خود به تنهایی به این بخش ورود کند . لذا زنجیره تامین قطعات در تولید و تجاری کردن یک قطعه بسیار حائز اهمیت است. اما در ایران متاسفانه در طول این سالها شرکت های مستقل در این زمینه نتواسته اند به وظیفه خود عمل نمایند و دست خودرو سازان در این مقوله خالی گذاشته ند. البته میل به واردات قطعه بدلیل ارزان تمام شدن آن در خارج کشور خود مزید بر علت است که شرکت های ایران نتوانند به این بخش وارد شود.

عامل بعدی در عدم خودکفایی خودروسازان داخلی  قیمت تمام شده و میزان تیراژ نهایی است که دو عامل وابسته به هم محسوب می گردند. برای توضیح این بخش یاد گفت شاید یک خودروساز هم دانش فنی و هم زنجیره تامین قطعه مورد نظر را در اختیار دارد اما بدلیل تیراژ پایین محصول نهایی صرفه اقتصادی برای تولید آن قطعه مورد نظر را وجود نمی بینند چرا که نهایتا در قیمت محصول نهای تاثیر منفی می گذارد. بسیاری از قطعات برای تولید نیاز به خطوط تولید بسیار گرانقیمت و همچنین نیروی انسانی فراوان دارد و برای تجهیز آن نیاز به سرمایه گذاری فراوانی است از همین رو آنقدر باید تیراژ قطعه تولید شده بالا باشد تا عملا از نظر صرفه اقتصادی جوابگوی این سرمایه گذاری   باشد. اما تیراژ خودروهای معمولا در ایران و حتی بیشتر کشور های دنیا آنقدر بالا نیست که خودروساز را مجاب نماید قطعه مورد نظر خود تولید نماید . از همین برخی از قطعات خودرو در جهان توسط چندین قطعه ساز تولید شده و به تمامی خودروسازان جهان فروخته می شود.لذا اگر تیراژ قطعه به حد و اندازه مورد نظر نرسد قیمت تمام شده است بسیار بالا می رود و قیمت نهایی محصول که همان خودرو باشد را غیر قابل رقابتی می کند. از همین رو است که برخی از سوپر اسپرت ها یا خودروهای لوکس دست ساز جهان نظیر بوگاتی و رولز رویس از قیمت بسیار گزافی برخودار هستند چرا که قطعات آنها بصورت محدود و در شرکت های کوچک و بدون خط تولید خاصی ساخته می شوند. خودروسازان داخلی که که معمولا تیراژ بسیاری از محصولاتشان بصورت مجزا در سال به 50 هزار دستگاه نمی رسد نمی توانند به تولید قطعاتی روی آورند که سرمایه گزافی برای مجهز شدن خطوط تولیدش نیاز است.

 و اما عامل آخر باز می گردد به علاقمندی خودروسازان به تولید محصولات جدید و با کیفیت است که متاسفانه کمتر در خودرسازان وطنی شاهد آن هستیم . چرا که سالها درب های کشور به عناوین مختلف بر روی رقبای خارجی بسته بوده و عملا رقیبی در مقابل خودروسازان وجود نداشته تا آنها وادار کند که محصولی جدید و مدرن تولید نمایند.همین امر موجب عقب ماندگی صنعت خودرو کشور شده است. نبود رقیب در هر صنعتی از دید کارشناسان سمی بسیار مهلک است.

حال وزارت دفاع و دیگر نظامیان برای خود کفایی در تولید قطعات باید بتوانند بر موانع ذکر شده در بالا  غبله نمایند اما برای مشخص شدن این موضوع نیز باید به نحوه پیشرفت نظامیان در تولید جنگ افزار های مدرن با فناوری های پیچیده  بپردازیم تا متوجه شویم رمز موفقیت  آنها چگونه بوده است.

اولین و مهمترین عامل موفقیت نظامیان در تولید جنگ افزار های پیچیده را باید به وجود حس رقابت و نیاز مبرم کشور دانست. همانطور که مطلع هستیم در طول 40 سال انقلاب شکوهمند اسلامی همواره کشور ما مورد حمله کشور های جهان قرار گرفته یا به این مهم تهدید شده است از همین رونظامیان دریافتند که بدون پیشرفت در تولید جنگ افزار نمی توانند ایران را در مقابل گزند دشمنان در اما بدارند. لذا با توجه به پیشرفت  فناوری در دیگر کشور ها، نظامیان ایران هم برای غلبه بر جنگ افزار پیشرفته دنیا نیاز به رقابت و پیشرفت را حس کرده و همواره در مسیر شد و تعالی بوده اند. اما متاسفانه خودروسازان کشور بدلیل عدم حس رقابت هیچگاه برای پیشرفت تلاش نکرده اند.

دومین عامل تاثیر گذار پیشرفت نظامیان در تولید قطعات نظامی به قطع امید از کشورهای دیگر باز خواهد گشت. چرا که کشورهای پیشرفته دنیا فناوری تولید یا خود قطعه نهایی را در نه تنها به ایران بلکه در اخیتار دیگر کشور های جهان قرار نمی دهند . از همین رو نظامیان به این نتیجه رسیدند که برای پیشرفت تنها باید بر روی داشته خود تکیه نمایند. همین امر موجب گردید که به شرکت های زیر مجموعه و گاها مستقل حاضر در ایران بها دهند و با در اختیار قرار دادن منابع مالی آنها را تشویق به پیشرفت نمودند. همین امر موجب تقویت زنجیره تامین قطعات نظامی شده است . اما خودروسازان همیشه چشمان به دنبال شریک های تجاریشان بوده و همین امر موجب گردیده که قطعه سازان و شرکت های مستقل در ایران هیچگاه آنچنان که لازم است در مسیر پیشرفت قرار نگیرند.

و اما آخرین دلیل پیشرفت نظامیان به عدم اهمیت قیمت تمام شده محصولات باز می گردد. چرا که تجهیزات و جنگ افزار های نظامی از نیاز های اصلی هر کشوری است و تامین منابع مالی آن توسط دولت صورت می پذیرد از همین رو بسیاری از قطعات تولید شده برای جنگ افزار های نظامی در تیراژ محدود و بصورت دست ساز تولید می شوند و نهایتا قیمت تمام شده آنها بسیار فراتر از محصولات تجاری است . لذا از آنجایی که قرار نیست جنگ افزار های نظامی در بازار فروخته شود ،قیمت نهایی آنها نیز دارای اهمیت چندانی نیست و همین امر مانع بزرگی در برابر ورود نظامیان به صنعت خودرو است چرا که بهای تمام شده خودرو بعنوان محصولی که قرار در بازار عرضه شود از واجبات است و این امر مسلتزم پیش نیاز های بسیاری می باشد.از این رو رحمانی وزیر صنعت در این خصوص گفته است:": وزارت دفاع بعضی از قطعه‌های خودرو را طراحی کرده و گفتند که یک سری شرکت‌هایی سراغ داریم که بتوانند تولید کنند، برخی شرکت‌ها با خود وزارت دفاع ارتباط برقرار کردند. در اشل تجاری اگر بتواند تولید کند قطعا موثر خواهد بود و هرکالایی که در داخل کشور امکان تولید آن باشد ما به عنوان یک کار اصلی و اولویت‌دار و رسالت خودمان می‌دانیم".مشخص است از دغدغه های اصلی وزیر صنعت نیز تجاری سازی تولید قطعه توسط نظامیان است  امری که در تولید قطعات نظامی جایگاهی خاصی ندارد.

در نهایت و برای پاسخ به سئوال اصلی این مقاله باید گفت وزارت دفاع و دیگر نظامیان پتانسیل و تجربه لازم را بر کمک به خود کفایی صنعت خودرو کشور را دارند اما موانع قابل توجهی در مقابل آنها وجود دارد که به این سادگی ها قابل بر طرف کردن نیست اما قطعا با پشتکار و همیت این قشر زحمت کش که نشان داده اند خواستن توانست است می تواند این موانع را کنار بزند.چر که قطعا تولید یک موشکیا تانک بسیار پیچیده تر از خودروی تجاری است.